Chọn đèn cho bể cá rồng là một công đoạn công phu có cơ sở khoa học và cần được nghiên cứu kỹ càng trước khi quyết tâm đầu tư vào một chú cá rồng sặc sỡ hoành tráng.
Chơi cá rồng là chơi nước, nhưng sau khi phần nước đã tạm yên ổn, thì kế tiếp là chơi đèn ! Quả thật là như thế, vì cá rồng trong bể hồ dưới tác động của ánh đèn sẻ thể hiện những màu sắc khác nhau . Cách thiết kế đèn như thế nào, dùng các loại đèn ra sao v.v… luôn là những thắc mắc mà những người chơi trong thú đam mê này đều phân vân, lưỡng lự khi có nhu cầu phải đi mua bóng đèn . Chủ đích của bài viết này sẻ xoáy vào trong các vấn đề liên quan đến đèn và ảnh hưởng của nó, chỉ với 1 mục đích duy nhất là chia sẻ kinh nghiệm, cùng nâng cao tay nhề, và nhất là khi đi mua đèn lần tới, các bạn sẻ có thể xoay ông hay bà chủ tiệm bán đèn như dế, và hy vọng là các bạn sẻ có môt quyết định chính xác và thích hợp hơn cho con cá rồng cưng .
Đèn thì đủ cả, nhiều thương hiệu, tên gọi, không khác chi tên gọi của cá rồng, nếu cứ đi theo tên gọi, thì chúng có thể làm ta hoang mang, vì thế chúng ta cần hiểu rõ những từ ngữ liên quan đến bóng đèn hay các thông tin về chúng . Nào, xin mời các bạn, chúng ta cùng vào cuộc nhá .
WattsWatts là gì ? Mổi một loại bóng đèn đều có ghi thông tin về wattage của loại bóng đèn đó , nhưng có bao giờ các bạn thắc mắc và tự hỏi đặt các trường hợp hai loại bóng đèn khác nhau, nhưng có cùng watts thi chúng có công suất và hiệu năng như nhau không ?
Vì thế, số lượng wattts ghi trên bóng đèn bởi nhà sản xuất chỉ cho ta biết là với loại đèn 40 watts sẻ dùng điện nhiều hơn là loại đèn có số ghi là 20 watss … và chỉ có thế . Chữ watts ám chỉ số lượng điện và tiền điện mà các bạn sẻ phải trả, nhưng chữ watts trên bóng đèn không hề nói là sau khi kéo điện, chúng sẻ cho ra loại ánhs áng nào cả !Mổi một loại bóng đen với những kỷ thuật sáng chế khác nhau sẻ toả ra các loại ánh sáng khác nhau , và hiệu năng của mổi loại bóng sẻ hoàn toàn khác nhau . Các loại bóng 40 watts sẻ lấy tiền điện hàng tháng của các ban tương tự như nhau nếu lượng thời gian xử dụng đèn trong tháng tương tự .
Thí dụ ==> loại bóng đèn tròn màu vàng và bóng đèn trắng thường thấy xử dụng trong nhà . Cả 2 đều là loại 40 watts cả , nhưng hiệu năng thì hoàn toàn khác . Loại bóng đèn trắng dài sẻ tạo ra ánh sáng gấp khoảng 4X loại bóng đèn vàng tròn . Tương tự như thế, loại bóng đèn mà chắc các bạn đã đọc qua trên diển đàn là loại đèn metal halide, nếu cũng với 40 watts … thì nó sẻ tạo ra ánhs áng khoảng 2X loại bóng đèn trắng, và sẻ tạo ra ánh sáng mạnh gấp 8X loại bóng đèn vàng tròn .
Đây là điểm quan trong mà chúng ta cần phải cân nhắc khi đi chọn và mua đèn ! Vì trong thú chơi cá cảnh, chắc các bạn đã từng nghe là cứ mổi một khối nước nhất định nào đó thì cần tối thiểu một số lượng watts . Thí dụ ===> mổi 4 lít nước cần khoảng 3 watts đèn ==> nếu cứ tính toán theo con số bình thường .. thì nếu bể hồ có tổng dung tích là 500 lít nước ==> thì chúng ta sẻ cần số watts tổng cộng là 375 watts … nhưng cứ theo thí dụ bên trên, bạn dùng đèn vàng thì sẻ thiếu vì không đủ hiệu năng , mà nếu cứ tính theo đó mà dùng đèn metal halie , thì bạn sẻ thiêu con cá trong bể hồ . Vì thế số watts trên bóng đèn giúp cho chúng ta có ít khái niệm để khởi đầu, nhưng biết thế chưa đủ, vì như các bạn đã thấy đấy …. rất dể để bị nhầm lẩn trong sự tính toáng ve wattage và loại bóng đèn xử dụng . Vì thế biết watts trên bóng đèn chưa đủ, mà chúng ta cần phải tìm hiểu thêm .
Ánh sáng là một bộ môn khoa học vô cùng phức tạp, vì khi tạo ra anh sáng mà cặp mắt chúng ta cảm nhận được và cường độ của ánh sáng hoàn toàn đối nghịch và trái ngược nhau . Xin đơn cử một thí dụ .. Đối với tất cả chúng ta, ánh sáng rực rỡ, chói chan mà chúng ta thường cảm nhận được và cho là cực mạnh như trên các sân vận động túc cầu, khi màn đêm được toả sáng bởi ánh sáng mau` trắng . Càng chói chan màu trắng .. thì chúng ta cho đó là cực mạnh , và hầu hết những ánh sáng từ bóng đèn tạo nên sự cảm nhận từ cặp mắt với màu xanh dương, thì đó là loại ánh sáng nhẹ nhàng, dể chịu . Nhưng thức tế thì hoàn toàn trái ngược nhau ! Các loại bóng đèn tạo ra được màu xanh dương cảm nhận bởi cặp mắt của chúng ta, tuy không sáng rực rỡ, chói chan như các loại bóng đèn tạo ra màu trắng, nhưng các loại bóng đèn có khả năng tạo ra màu xanh dương này mới thật sự là loại đèn cực mạnh, có khả năng xuyên qua khối nước sâu và tác động lên màu sắc của cá bạn . Tuy nhiên các bạn phải thật cẩn thận, vì nếu chúng ta cố quá trong vấn đề tận dụng và thậm chí lạm dụng những gì chúng ta hiểu … thì sẻ có những tác hại , nhất là khi chúng ta xử dụng đèn xanh, mà chúng ta cho là nhẹ với mực nước thấp …. sẻ tạo ra những khủng khoảng không cần thiết cho cá , khi cường độ của sức nóng toả nhiệt của đèn xanh dương sẻ cao hơn các loại đèn trắng như đã đề cập bên trên .
Thế thì sau khi đã biết được watts trên bóng đèn, chúng ta cần phải xem xét thêm về điều chi ?
Lumens/LuxLumens được định nghĩa là số lượng ánh sánh mà loại bóng đèn đó có thể tạo ra, mà không cần quan tâm chi đến số lượng wattages . Và đây là điều mà các bạn cần quan tâm . Chúng ta cần biết watts vì đó là số tiền điện mà các loại đèn sử dụng sẻ móc túi chúng ta, nhưng lumens sẻ cho chúng ta biết là loại đèn này sẻ tạo ra bao nhiêu ánh sáng .
Lux sẻ cho chúng ta biết cường độ của ánh sáng sẻ được toả sáng ra cho mổi mét vuông .
Như các bạn thấy đấy, khi xử dụng và ứng dụng các thông số liên quan đến Lumens/Lux được chi trên bóng đèn hay bản chỉ dẩn, sẻ cho ta khái niệm chi tiết hơn là chỉ chú tấm đến thông số về watts của bóng đèn .
Tuy nhiên , một lần nừa, những gì cặp mắt của chúng ta cảm nhận, hoàn toàn khác hẳn với những gì cá cảm nhận . Như đã có đề cập lúc nãy … ánh sáng là những gì chúng ta cảm nhận được qua cặp mắt của chúng ta, và điều này cũng hoàn toàn là chính xác với cá rồng yêu quý mà các bạn đang nuôi dưỡng . Những gì mà cặp mắt chúng ta có thể nhìn thấy được chỉ là một phần rất nhỏ, mà trong màu sắc của ánh sáng , những gì chúng ta thấy được là sự tổng hợp của 6 màu sắc tất cả đi từ cường độ thấp nhất lên đến cao nhất và độc hại nhất ===>Hình 1-1
Hình 1-2
Đỏ—> Cam —> Vàng —>Xanh lá cây —> Xanh nước biển—>tím (mà các bạn đã biết là có khả năng tác hại và xuyên thủng rất độc hại , có khả năng tạo nên ung thư da và gây chết người ) .
Như các bạn thấy đó, một khi mà các bạn thấy được màu đỏ, thì đây là loại đèn yếu nhất , nó chẳng có tác dụng chi . Bỏi thế khi có một số người cả quyết rằng đèn NAN sẻ giúp ích trong việc tắm đèn cho cá , thì tôi đã tự biết họ chẳng biết họ đang nói gì, mà chỉ phỏng đoán càn . Đây là bằng chứng khoa học rất rỏ ràng không chối cải đâu được . Đèn vàng cũng thế ! Vì thế các loại đèn tạo ra được màu đỏ và vàng mà các bạn đang xử dụng được có dụng ích làm cho cá rồng của các bạn nhìn đỏ hay vàng hơn, nhưng khi câu hỏi được đặt ra là chúng có thêm tác dụng chi không, ngoài việc tạo cảm giác ảo, thì giờ đây hy vọng là các bạn đã có câu trả lời thật chính xác rồi nhé .
Theo như 2 tấm ảnh đính kèm trên, cho ta thấy là ánh sáng mà cặp mắt thường mà hầu hết các động vật trên quả địa cầu có thể nhận thấy được nằm ở tầng của làn sóng quang phổ trong khoảng 380-760nm . Ánh sáng màu đỏ là loại ánh sáng yếu nhất, tạo ra rất ít năng lượng ở mức làn sóng 760nm , và tia cực tím có năng lượng cực mạnh nằm ở mức làn sóng là 380nm .Nếu đối chiếu trên theo hình 1-1 và 1-2 bên trên, thì các bạn có thể thắc mắc là màu trắng từ bóng đèn mà chúng ta cảm nhận được có từ đâu ra ? Màu trắng mà chúng ta cảm nhận được qua mắt là màu tổng hợp của tất cả những màu sắc trong làn sóng quang phổ mà mắt thường có thể nhận thây được trong tầm 380-760nm .
Như đã đề cập bên trên, màu đèn đỏ và vàng toả nhiệt rất yếu và nhẹ, nên sẻ không có giúp ích gì trong việc dùng đèn trong các bể hồ cá cảnh cả . Trong thú chơi cá cảnh, và đặc biệt trong thú chơi cá rồng … nếu muốn có xử dụng loai đèn có thể tác động lên các phản ứng hoá học bên trong cơ thể của cá , các bạn cần phải xử dụng loại đèn có sự kết hợp của 3 loại ánh sáng : đỏ/vàng, xanh lá cây và xanh nước biển . Khi 3 loại ánh sáng này kết hợp lại chung với nhau, chúng cũng tạo ra cảm nhận màu trắng từ đèn . Tất cả các loại đèn tốt , có thể ứng dụng và dùng trong bể hồ cá rồng là các loại đèn có sự kết hợp này .Khi nói đến làn sóng quang phổ của ánh sáng, thường chúng sẻ được diển đạt là một chuổi ánh sáng màu trắng liên tục, khi được kết hợp với tất cả những màu sắc như : đỏ, cam, vàng, xanh lá cây, xanh nước biển và tím ====> để tạo nên màu trắng . Khi ánh sáng tạo được cảm nhận màu trắng , thì đấy chính là loại đèn bóng trắng mà chúng ta thường xử dụng trong nhà, hay tại các công sở . Loại đèn trắng này cũng như các loại đèn vàng, cũng sẻ chẳng giúp ích gì cho sự phát triển của cá . Điều đáng nói ở đây là có 2 loại đèn đều tạo ra cảm nhận ánh sáng màu trắng :
1. Loại đèn tuýp trắng thường được xử dụng tại tư gia , văn phòng/công sở ===> đây là loại đèn mà các bạn không nên dùng trong bể hồ cá rồng .
2. Loại đèn tuýp cũng tạo ra màu trắng, nhưng chỉ phối hợp với làn sóng quan phổ của màu đỏ/vàng, xanh lá cây và xanh nước biển ===> khi chỉ kết hợp 3 loại màu sắc này với nhau ===> chúng cũng sẻ tạo ra màu trắng, nhưng đây là loại đèn mà sẻ có tác dụng lên cơ thể của cá rồng các bạn . Các bạn muốn xử dụng đúng đèn, và chơi đúng cách, thì đây chính là loại đèn mà các bạn nên mua và xử dụng .Làm sao chúng ta có thể nhận biết được loại đèn nào để mua ? Câu trả lời sẻ được ghi trên tuýp đèn hay ống bọc bên ngoài của đèn . Vì đây là sự kết hợp của 3 loại làn sóng, nên các loại bóng đèn có sự kết hợp này sẻ được ghi rỏ là tri-phosphor . Đây chính là các loại đèn căn bản mà các bạn nên mua và xử dụng cho bể hồ cá rồng .
Một điều cần phải nói cho thật rõ ràng là không có một loại đèn nào đuoc sản xuất cho dù có tốt cho mấy đi nữa có thể so sánh với ánh sáng mặt trời . Đây là lượng ánh sáng quan phổ toàn phần đã được các sinh động thực vật trên trái đất thích nghi và ứng dụng cả hàng triệu triệu năm qua . Không có chi có thể qua mặt được mẹ thiên nhiên, vì thế trong mọi hoàn cảnh và tình huống, nếu có thể sản xuất ra được các loại bóng đèn có khả năng gần tương tự như lượng ánh sáng quang phổ toàn phần mà ánh sáng mặt trời cung cấp, thì đây cũng chính là loại bóng đèn mà ta nên cân nhắc khi mua . Các nhà sản xuất bóng đèn trong thú chơi cá cảnh đều biết điều này, nên họ cũng cung cấp cho người tiêu thụ thêm một thông số nữa mà tiếng Anh gọi là CRI . CRI là chữ viết tắc của Color Rendering Index . Thế CRI là gì ?
CRIThông số được cung cấp về một loại đèn nào đó về số CRI sẻ cho chúng ta biết loại đèn đó có nguồn ánh sáng như thế nào khi so sánh với lượng quang phổ toàn phần của ánh sáng mặt trời . Con số tuyệt đối để so sánh với ánh sáng mặt trời là 100 . Thông số CRI càng gần đến số 100 bao nhiêu, cho chúng ta biết được khả năng của loại bóng đèn đó khi so sánh với ánh sáng mặt trời .
Thông thường thông số CRI chỉ được ghi trên các loại bóng đèn có phẩm chất cao và đắt tiền . Điều đó chỉ điểm cho chúng ta rằng, khi đi mua đèn cho hồ cá rồng, xin đừng mua những loại bóng đèn không có ghi thông số CRI . Trong các loại đèn có cung cấp thông tin về CRI, chúng thường sẻ bắt đầu từ CRI =90 trở lên .Đây là một yếu tố quan trọng khi các bạn đi chọn lựa loại đèn nào cần và nên mua cho các con cá rồng của các bạn vây !
Tôi biết là các bạn đang thắc mắc thế còn độ Kelvin vẩn thường được đề cập đến trên diển đàn về các loại đèn trong bể hồ cá rồng thì sao ? Độ Kelvin là gì ?
Độ KelvinĐộ Kelvin chỉ là một thông số để người xử dụng có thể nhận biết được sư toả nhiệt của bóng đèn . Sự toả nhiệt này được so sánh một lần nữa đến sự toả nhiệt của ánh sáng mặt trời . Để tất cả chúng ta có thể có một khái niệm tổng quát về sự toả nhiệt của ánh sáng mặt trời , xin đơn cử một vài thông số cụ thể như sau :
Sức nóng của ánh sáng mặt trời tại vung nhiệt đới vào giữa trưa = 5500 độ KelvinSức nóng và toả nhiệt của đèn cầy = 1800 độ KelvinSức nóng và toả nhiệt của loại đèn trắng trong văn phòng/tư gia = 4100 độ KelvinSức nóng và toả nhiệt của mặt trời vào ngày trời xanh = 10000-30000 độ Kelvin .
Như các bạn thấy đây cũng là một thông số quan trọng mà chúng ta cần phải cân nhắc .
Hy vọng sau khi đoc xong bài này, các bạn sẻ có thêm tí khái niệm những loại đèn nào thật sự cần thiết và không cần thiết cho bể hồ cá rồng của các bạn . Nếu bài viết này giúp ích được chi cho chỉ một bạn đọc, thì chắc hẳn nó đã đạt được mục đích của nó như cá nhân tôi mong muốn vây . Mong lắm thay !
Nguồn diendancacanh
